Dit schooljaar valt me iets bijzonders op tijdens de psycho-fysieke weerbaarheidstrainingen die ik samen met mijn collega verzorg. Steeds vaker kom ik kinderen tegen die enorm gefocust zijn op het idee dat ze “zichzelf moeten zijn.” Dit lijkt in veel gevallen een belangrijk advies te zijn dat thuis wordt meegegeven, met goede bedoelingen uiteraard. Maar in de praktijk merk ik als trainer dat dit advies vaak voor verwarring zorgt bij de kinderen.
Veel van deze kinderen lijken “zichzelf zijn” op te vatten als altijd doen wat zij zelf willen, zonder daarbij de omgeving in ogenschouw te nemen. Het is alsof ze het gevoel hebben dat hun authenticiteit op de voorgrond moet staan, ongeacht de dynamiek in een groep of de behoeften van anderen. Dit gedrag kan vaak ten koste gaan van hun klasgenoten of vriendjes, zonder dat ze zich hiervan bewust zijn.
Het wordt duidelijk dat kinderen moeite hebben met de balans tussen trouw blijven aan zichzelf en rekening houden met de grenzen van anderen. Terwijl ze proberen hun eigen plek te vinden en te ontdekken wie ze zijn, ontbreekt het hen soms aan de vaardigheden om ook oog te hebben voor de ander. Dit zorgt voor een complexe situatie, waarin ze soms als “egoïstisch” overkomen of botsingen ontstaan in sociale interacties.
Het is van belang om kinderen niet alleen te leren wat het betekent om zichzelf te zijn, maar hen ook te begeleiden in het ontwikkelen van empathie en wederzijds respect. Jezelf zijn betekent immers niet dat je altijd je eigen gang moet gaan, maar dat je je eigen waarden en gevoelens op een respectvolle manier naar voren brengt, zonder de ander uit het oog te verliezen.
Deze observatie bevestigt hoe belangrijk het is om kinderen niet alleen weerbaar te maken voor zichzelf, maar ook voor hun sociale omgeving. Want pas als je goed met jezelf én de ander kunt omgaan, ontstaat er een gezonde, veilige ruimte waarin iedereen zichzelf kan zijn.
Wanneer we kinderen adviseren om “altijd jezelf te blijven” op school, geven we een belangrijke boodschap mee over authenticiteit en eigenwaarde. Maar wat betekent dit eigenlijk in de praktijk? Als pedagoog zie ik vaak dat kinderen deze boodschap opvatten als een vrijbrief om altijd hun eigen wensen en gedragingen door te zetten, zonder rekening te houden met de omgeving en de grenzen van anderen. Dit kan leiden tot situaties waarin kinderen hun klasgenoten ongemerkt kwetsen of overschaduwen, omdat ze zich niet bewust zijn van het sociale evenwicht.
“Jezelf blijven” betekent niet dat je altijd en overal je zin moet doordrijven, maar dat je trouw blijft aan je eigen waarden en gevoelens, terwijl je ook respect toont voor de gevoelens en grenzen van anderen. Dit is een belangrijke nuance die kinderen moeten leren begrijpen. We moeten uitleggen dat in een groep, zoals een klas, iedereen de ruimte moet krijgen om zichzelf te zijn, en dat dit alleen werkt als we leren luisteren, compromissen sluiten en rekening houden met de ander.
Het is belangrijk dat we kinderen helpen begrijpen dat authenticiteit en empathie hand in hand gaan. Zelfexpressie is waardevol, maar het mag niet ten koste gaan van de veiligheid of het welzijn van anderen. Als we kinderen leren wat het betekent om jezelf te blijven, moeten we hen ook begeleiden in het ontwikkelen van sociale vaardigheden, zoals samenwerken, communiceren en grenzen respecteren.
Dus wanneer we zeggen: “Blijf altijd jezelf,” moeten we eigenlijk bedoelen: “Wees trouw aan jezelf, maar zorg ook dat je de ruimte geeft aan anderen om datzelfde te kunnen doen.” Op die manier leren we kinderen niet alleen zichzelf te zijn, maar ook een waardevol onderdeel van een groter geheel te worden.